23 Temmuz 2025 tarihinde bir zirvede Amerika Birleşik Devletleri Yapay Zekâ Eylem Planını duyuran Trump “Amerikan halkı, yapay zekâ modellerinde duyarcı1woke Marksist bir çılgınlık istemiyor” dedi. Temmuzda yayımlanan Amerika’nın Yapay Zekâ Eylem Planı’nın aşağıda alıntıladığımız girişi, ABD’nin hakimiyet planını özetliyor:
Amerika Birleşik Devletleri, yapay zekâ alanında küresel hakimiyet elde etmek için bir yarış içindedir. En büyük YZ ekosistemine sahip olan ülke, küresel YZ standartlarını belirleyecek ve geniş ekonomik ve askeri faydalar elde edecektir. Uzay yarışını kazandığımız gibi, Amerika Birleşik Devletleri ve müttefiklerinin bu yarışı kazanması da zorunludur.
Eylem Planı, Federal Ticaret Komisyonu’nun (FTC) yapay zekâ şirketlerine karşı yaptırım gücünü kısıtlıyor. FTC, kötüye kullanılan yapay zekâ uygulamalarını eleştiren makalelerini silmeye başladı.
ABD Eylem Planında Önemli Noktalar
Ciddi bir etkiye sahip olacağını düşündüğümüz Eylem Planında dikkatimizi çeken bazı önemli noktaları yorumlarımızla paylaşmak istiyoruz:
- Yukarıda alıntıladığımız paragrafta da vurgulanan yapay zekâ yarışında küresel hakimiyet hedefi: ABD, Ay’a ayak basmaya benzettiği yarışı kazanmayı istiyor, bu nedenle yapay zekâdaki liderlik rolünü genişletmeyi ve böylece standartları belirleyerek ekonomik ve askerî avantajlarını güvence altına almayı hedefliyor.
- Radikal deregülasyon: Düzenleyici engelleri ortadan kaldırmak ve özel sektörü inovasyon için serbest bırakmak için Biden dönemindeki tüm düzenlemelerin (örneğin, 14110 sayılı Yapay Zekânın Güvenli, Emniyetli ve Güvenilir Geliştirilmesi ve Kullanımı Başkanlık Kararnamesi) yürürlükten kaldırılması amaçlanıyor. Böylece şirketlerin devlet denetiminin ve düzenlemelerinin olmadığı bir alanda daha rahat hareket etmesi isteniyor.
- Açık kaynaklı yapay zekânın (“açık ağırlık” modellerinin) teşvik edilmesi: Küresel olarak kullanılabilen, değiştirilebilen ve ihraç edilebilen serbestçe kullanılabilir yapay zekâ modellerinin teşvik edilmesi hedefleniyor. ABD, bu şekilde hem dünyada kendi ülkesinde geliştirilen modellerin kullanımını yaygınlaştırmak hem de böylece donanım, yazılım ve yapay zekâ şirketlerinin tekel gücünü korumayı amaçlıyor.
- Altyapının genişletilmesine yönelik adımlar, gezegendeki kaynakların nasıl kullanılması gerektiği üzerine çok kafa yormadan, yıkımı derinleştiren bir etki oluşturacaktır. Bunu gerçekleştirmek için aşağıdaki adımlar düşünülüyor:
- Veri merkezleri için daha hızlı onay prosedürleri.
- Ağ bağlantılarının basitleştirilmesi ve veri merkezleri için federal arazi kullanımı.
- Güç kaynağını güvence altına almak için enerji yoğun projelere destek (ulusal enerji acil durumu olarak tanımlama).
- Yapay zekâ konularında kısıtlayıcı düzenlemelere sahip eyaletlere finansmanın dondurulması: Yapay zekâ yasalarının çok kısıtlayıcı olduğu düşünülen eyaletler için federal yardım veya yapay zekâ yatırımı yapılmayacak. FTC’ye eyalet çapındaki düzenlemelerin federal hedeflerle çelişip çelişmediğini aktif olarak izleme görevi veriliyor.
- Küresel ihracat saldırısı ve diplomasi: Amerikan yapay zekâ teknolojisini ihraç etmek, uluslararası “full-stack”2ön uç ve arka uç, tüm bileşenler paketleri geliştirmek ve Çin yapay zekâ sistemlerini ÇKP3Çin Komünist Partisi propagandası açısından analiz etmek.
- İşgücü piyasası ve ulusal güvenlik için de aşağıdaki hedefler var. Bu hedeflerin ekonomik rekabet gücünü arttırdığı gibi ulusal güvenliğe odaklanmayı sağlaması düşünülüyor:
- Altyapı projeleri aracılığıyla istihdam yaratılması. Bu maddenin özellikle Trump’ın genel olarak işsizliği azaltma vaadine de hizmet etmesi umuluyor.
- Yapay zekâ uygulamalarının Savunma Bakanlığı’na entegrasyonu. Böylece bu uygulamaların çok çeşitli askeri amaçlarla geliştirilmesi de sağlanacak.
- Trump’ın iktidarının en temel saldırıları; genellikle “duyarcı”, “komünist”, “Marksist” olarak adlandırdığı akımlara karşı gerçekleşiyor. Bu nedenle ideolojisiz yapay zekâ diye bir kavram ortaya atarak siyasi veya sosyal önyargılardan arınmış, nesnel (“duyarcı olmayan”) yapay zekâyı geliştirmeye ilişkin önemli bir vurgu ortaya konuyor. Bu vurgudan anlamamız gereken gerçek bir nesnellik değil elbette, Trump ve iktidarının düşüncelerini paylaşan ve pekiştiren sistemler.
Çin Eylem Planında Önemli Noktalar
Beyaz Saray’ın ulusal yapay zekâ stratejisini açıklamasından birkaç gün sonra Çin de kendi eylem planıyla karşılık verdi. Çin’in eylem planında dikkat çeken konular şöyle:
- Yapay zekâyı üretimden sağlık hizmetlerine kadar tüm sektörlere yayarak ekonomi çapında bir dönüşüm amaçlanıyor.
- ABD üretimi çiplere dayanmayan bir teknoloji yığını oluşturmayı amaçlayan yeni endüstri ittifakları aracılığıyla yerel bir ekosistem inşa etmek isteniyor.
- Huawei’nin CloudMatrix 384 sistemi aracılığıyla sunulan ve bireysel çip sınırlamalarının üstesinden gelmek için tasarlanmış alternatif çip geliştirme hedefleniyor.
- Çin yapay zekânın açık bir şekilde paylaşılmasını ve tüm ülke ve şirketlerin onu kullanma konusunda eşit haklara sahip olmasını istiyor. Bu nedenle daha az düzenleyici şarta bağlı teknoloji transferleri sunarak Küresel Güney ile ortaklıklar kurulması planlanıyor.
- Çin’e yapay zekânın dünya çapında nasıl yönetileceği konusunda öncülük sağlayacak küresel bir yapay zekâ işbirliği organizasyonunun kurulması düşünülüyor.
Yapay zekâya ilişkin bu eylem planlarının ve ilgili düzenlemelerin takip edilmesi, ciddi bir şekilde ele alınması ve bunlara karşı durulması, yapay zekânın gidişatı ve geleceğimiz açısından oldukça önemli.
